آیا هوش مصنوعی بدون داده می‌تواند یاد بگیرد؟

هوش مصنوعی امروزی نمی‌تواند به‌طور کامل بدون داده یاد بگیرد. یادگیری ماشین و یادگیری عمیق برای شناسایی الگوها، استخراج قواعد و بهبود عملکرد به داده نیاز دارند. حتی مدل‌های پیشرفته مانند GPTها یا سیستم‌های یادگیری تقویتی همچنان به داده‌های ورودی یا تجربه محیطی برای «یادگیری» و پیش‌بینی‌های دقیق نیازمندند. به عبارت دیگر، داده مهم‌ترین سوخت برای رشد هوش مصنوعی است و بدون داده، هوش مصنوعی نمی‌تواند درک کند یا تصمیمات مفید بگیرد.

درک رابطه هوش مصنوعی با داده

آیا می‌پرسید، "آیا هوش مصنوعی می‌تواند بدون هیچ داده‌ای به‌تنهایی یاد بگیرد؟" برای دریافت پاسخ دقیق و منطقی، بیایید این موضوع را با INVIAI به‌طور عمیق بررسی کنیم.

اصل اساسی: داده عنصر بنیادین در تمام مدل‌های مدرن یادگیری ماشین است. هوش مصنوعی بدون داده ورودی نمی‌تواند دانش را «ایجاد» کند.

برای مثال، در یادگیری نظارت‌شده، هوش مصنوعی از مجموعه داده‌های عظیمی که انسان‌ها برچسب‌گذاری کرده‌اند (تصاویر، متن، صدا و غیره) برای شناسایی الگوها یاد می‌گیرد.

حتی در یادگیری بدون نظارت، هوش مصنوعی هنوز به داده‌های خام و بدون برچسب نیاز دارد تا ساختارها یا الگوهای پنهان در آن داده‌ها را به‌تنهایی کشف کند.

بنابراین، فارغ از روش، هوش مصنوعی باید با داده «تغذیه» شود — چه داده‌های برچسب‌خورده، خودبرچسب‌گذاری شده (خودنظارتی) یا داده‌های محیط‌های واقعی. بدون هیچ داده ورودی، سیستم نمی‌تواند چیز جدیدی یاد بگیرد.

روش‌های رایج یادگیری هوش مصنوعی

امروزه مدل‌های هوش مصنوعی عمدتاً از طریق روش‌های زیر یاد می‌گیرند:

یادگیری نظارت‌شده

هوش مصنوعی از مجموعه داده‌های بزرگ و برچسب‌خورده یاد می‌گیرد. برای مثال، برای شناسایی گربه‌ها در تصاویر، هزاران عکس برچسب‌خورده «گربه» یا «بدون گربه» برای آموزش لازم است. این روش بسیار مؤثر است اما نیازمند تلاش زیادی برای برچسب‌گذاری است.

یادگیری بدون نظارت

هوش مصنوعی داده‌های خام و بدون برچسب دریافت می‌کند و به دنبال الگوها یا خوشه‌ها در آن می‌گردد. برای مثال، الگوریتم‌های خوشه‌بندی داده‌هایی با ویژگی‌های مشابه را گروه‌بندی می‌کنند. این روش به هوش مصنوعی اجازه می‌دهد بدون راهنمایی انسان، از داده‌ها «خودآموزی» کند و الگوها را کشف نماید.

یادگیری خودنظارتی

نوعی روش که برای شبکه‌های عصبی بزرگ و مدل‌های زبان بزرگ (LLM) استفاده می‌شود، جایی که مدل خودش برای داده‌ها برچسب تولید می‌کند (مثلاً پیش‌بینی کلمه بعدی در جمله یا بازسازی بخش‌های گمشده) و سپس از آن‌ها یاد می‌گیرد. این رویکرد به هوش مصنوعی امکان می‌دهد از مجموعه داده‌های عظیم متنی یا تصویری بدون برچسب‌گذاری انسانی بهره ببرد.

یادگیری تقویتی (RL)

به جای داده‌های ایستا، هوش مصنوعی (که عامل نامیده می‌شود) با محیط تعامل می‌کند و بر اساس سیگنال‌های پاداش یاد می‌گیرد. هوش مصنوعی اقداماتی انجام می‌دهد، نتایج را مشاهده می‌کند (مثلاً پاداش یا جریمه) و استراتژی‌ها را برای بهبود عملکرد تنظیم می‌کند.

یادگیری تقویتی به نرم‌افزار آموزش می‌دهد چگونه در یک محیط رفتار کند با اطلاع دادن نتایج اقداماتش.

— ویکی‌پدیا
مثال واقعی: به جای اینکه یک انسان شطرنج را آموزش دهد، AlphaZero از DeepMind میلیون‌ها بازی را با خودش انجام می‌دهد و از طریق سیگنال‌های برد استراتژی‌های جدید کشف می‌کند بدون اینکه به داده‌های تخصصی از پیش داده شده متکی باشد.

یادگیری فدرال

برای داده‌های حساس، مانند تصاویر پزشکی شخصی، یادگیری فدرال به چندین دستگاه (یا سازمان) اجازه می‌دهد تا مدل مشترکی را بدون اشتراک‌گذاری داده‌های خام به‌صورت مشترک آموزش دهند.

  • مدل جهانی به هر دستگاه ارسال می‌شود
  • آموزش فقط روی داده‌های محلی انجام می‌شود
  • فقط به‌روزرسانی‌های مدل به اشتراک گذاشته می‌شود
  • داده‌های خام هرگز دستگاه را ترک نمی‌کنند

یادگیری بدون نمونه (Zero-Shot Learning)

توانایی هوش مصنوعی در استنتاج مفاهیم جدید بدون نمونه‌های خاص، با تکیه بر دانش گسترده قبلی.

  • شناسایی مفاهیم دیده نشده
  • استفاده از پایگاه دانش قبلی
  • آموزش دیده روی مجموعه داده‌های عظیم
  • امکان استدلال درباره ایده‌های جدید

مدل هوش مصنوعی آموزش دیده تا اشیاء یا مفاهیمی را که قبلاً نمونه‌ای از آن‌ها ندیده است، شناسایی یا طبقه‌بندی کند.

— IBM، تعریف یادگیری بدون نمونه
توضیح مهم: اگرچه ممکن است به نظر برسد هوش مصنوعی می‌تواند «بدون داده» یاد بگیرد، در واقع مدل‌های زبان بزرگ هنوز به مجموعه داده‌های اولیه بزرگ برای ساخت قابلیت‌های پایه زبانی وابسته‌اند.

خلاصه: همه این روش‌ها نشان می‌دهند که راه جادویی برای یادگیری هوش مصنوعی بدون داده وجود ندارد — به شکلی یا دیگری داده لازم است. هوش مصنوعی ممکن است وابستگی به داده‌های برچسب‌خورده انسانی را کاهش دهد یا از تجربه یاد بگیرد، اما نمی‌تواند از هیچ چیز یاد بگیرد.

روش‌های رایج یادگیری هوش مصنوعی
روش‌های رایج یادگیری هوش مصنوعی

روندهای پیشرفته: یادگیری از «تجربه» به جای داده‌های ایستا

پژوهشگران اکنون در حال بررسی راه‌هایی هستند که هوش مصنوعی کمتر به داده‌های ارائه شده توسط انسان وابسته باشد. برای مثال، DeepMind اخیراً مدل «جریان‌ها» را در عصر «هوش مصنوعی مبتنی بر تجربه» پیشنهاد داده است، جایی که هوش مصنوعی عمدتاً از تعاملات خود با جهان یاد می‌گیرد نه از مسائل و سوالات طراحی شده توسط انسان.

ما می‌توانیم این کار را با اجازه دادن به عوامل برای یادگیری مداوم از تجربیات خود — یعنی داده‌هایی که خود عامل هنگام تعامل با محیط تولید می‌کند — انجام دهیم… تجربه به وسیله اصلی بهبود تبدیل خواهد شد و از مقیاس داده‌های ارائه شده توسط انسان امروز فراتر خواهد رفت.

— تحقیقات DeepMind، نقل از VentureBeat

به عبارت دیگر، در آینده، هوش مصنوعی خودش داده‌هایش را از طریق آزمایش، مشاهده و تنظیم اقدامات تولید خواهد کرد — مشابه نحوه یادگیری انسان‌ها از تجربه دنیای واقعی.

مثال پیشگامانه: مدل Absolute Zero Reasoner (AZR) کاملاً از طریق خودبازی آموزش دیده و به ورودی انسانی نیازی ندارد. این مدل مسائل خود را (مثلاً قطعات کد یا مسائل ریاضی) تولید، حل و از نتایج به عنوان سیگنال پاداش برای یادگیری استفاده می‌کند.
هوش مصنوعی سنتی

داده‌های ارائه شده توسط انسان

  • نیازمند مجموعه داده‌های برچسب‌خورده
  • وابسته به تخصص انسانی
  • محدود به نمونه‌های موجود
  • رویکرد یادگیری ایستا
هوش مصنوعی مبتنی بر تجربه

داده‌های خودتولید شده

  • چالش‌های خود را ایجاد می‌کند
  • از بازخورد محیط یاد می‌گیرد
  • بهبود مستمر
  • رویکرد یادگیری پویا

به طور شگفت‌انگیز، با وجود عدم استفاده از داده‌های آموزشی خارجی، AZR در وظایف ریاضی و برنامه‌نویسی عملکرد برتری دارد و حتی از مدل‌هایی که روی ده‌ها هزار نمونه برچسب‌خورده آموزش دیده‌اند، بهتر عمل می‌کند. این نشان می‌دهد که هوش مصنوعی می‌تواند با مطرح کردن و حل چالش‌ها به طور مداوم، «مجموعه داده» خود را تولید کند.

سیستم‌های یادگیری خودمختار

علاوه بر AZR، مطالعات زیادی به بررسی هوش مصنوعی می‌پردازند که به‌صورت خودمختار یاد می‌گیرد. سیستم‌های عامل هوشمند می‌توانند با نرم‌افزارها و دنیای مجازی تعامل کنند تا داده‌های تجربی جمع‌آوری کنند.

  • تعامل با ابزارها و وب‌سایت‌ها
  • یادگیری از بازی‌های شبیه‌سازی
  • تنظیم اهداف و پاداش‌ها به‌صورت خودکار
  • توسعه عادات خودمختار
بینش پژوهشی: هوش مصنوعی می‌تواند طوری طراحی شود که اهداف و پاداش‌های خود را تعیین کند، مشابه نحوه شکل‌گیری عادات در انسان‌ها. اگرچه هنوز در مراحل تحقیق است، این ایده‌ها نکته مهمی را تأیید می‌کنند: هیچ هوش مصنوعی واقعاً بدون داده نمی‌تواند یاد بگیرد — بلکه «داده» از تجربیات خود هوش مصنوعی حاصل می‌شود.
روند پیشرفته - یادگیری از
روند پیشرفته - یادگیری از «تجربه» به جای داده‌های ایستا

نکات کلیدی

نتیجه‌گیری: هوش مصنوعی امروزی هنوز برای یادگیری به داده (به هر شکلی) نیاز دارد. هوش مصنوعی واقعاً «بدون داده» وجود ندارد.

در عوض، هوش مصنوعی می‌تواند کمتر به داده‌های انسانی وابسته باشد با:

  • استفاده از داده‌های بدون برچسب (یادگیری بدون نظارت)
  • یادگیری از بازخورد محیطی (یادگیری تقویتی)
  • ایجاد چالش‌های خود (مثلاً مدل AZR)

بسیاری از کارشناسان معتقدند که در آینده، هوش مصنوعی بیشتر از تجربه‌ای که خودش جمع‌آوری می‌کند یاد خواهد گرفت و تجربه به «داده» اصلی برای بهبود تبدیل خواهد شد.

حقیقت نهایی: هوش مصنوعی نمی‌تواند از هیچ چیز یاد بگیرد؛ منبع «داده» ممکن است پیچیده‌تر باشد (مثلاً سیگنال‌های محیطی، پاداش‌ها)، اما همیشه به نوعی ورودی برای یادگیری و بهبود نیاز دارد.
منابع خارجی
این مقاله با ارجاع به منابع خارجی زیر تهیه شده است.
96 مقالات
رزی ها نویسنده‌ای در Inviai است که تخصصش در به اشتراک‌گذاری دانش و راهکارهای هوش مصنوعی می‌باشد. با تجربه‌ای گسترده در پژوهش و کاربرد هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلفی مانند کسب‌وکار، تولید محتوا و اتوماسیون، رزی ها مقالاتی ساده، کاربردی و الهام‌بخش ارائه می‌دهد. مأموریت رزی ها کمک به افراد برای بهره‌برداری مؤثر از هوش مصنوعی به منظور افزایش بهره‌وری و گسترش ظرفیت‌های خلاقیت است.
جستجو