Trí Tuệ Nhân Tạo Có Nghĩ Như Con Người Không?

Suy nghĩ của con người bao gồm ý thức, cảm xúc và lý luận dựa trên bối cảnh phong phú. “Suy nghĩ” của AI đề cập đến việc xử lý dữ liệu và nhận diện mẫu bởi máy móc.

Các chuyên gia định nghĩa trí tuệ một cách rộng rãi là "khả năng đạt được các mục tiêu phức tạp", nhưng trí tuệ con người và máy móc phát sinh từ những quá trình rất khác nhau.

Bộ não con người là một mạng lưới sinh học gồm khoảng 86 tỷ nơ-ron, có khả năng học từ một hoặc vài trải nghiệm và giữ lại bối cảnh cùng ý nghĩa. Ngược lại, AI chạy trên phần cứng kỹ thuật số (mạch silicon) và tuân theo các thuật toán toán học.

— Nghiên cứu Khoa học Nhận thức

Bộ Não và Máy Móc: Hệ Thống Cơ Bản Khác Biệt

Một điểm khác biệt chính là phần cứng và kiến trúc. Con người có bộ não sinh học với khả năng xử lý song song khổng lồ; hệ thống AI sử dụng mạch điện tử và chip silicon. Số lượng nơ-ron trong não (~86 tỷ) vượt xa số “nơ-ron nhân tạo” trong bất kỳ mạng nào.

Bộ não hoạt động qua tín hiệu điện hóa, trong khi AI sử dụng mã nhị phân và tính toán kỹ thuật số. Thực tế, các chuyên gia nhận định AI hiện tại sẽ "vẫn là những cỗ máy không có ý thức" với một "hệ điều hành hoàn toàn khác (kỹ thuật số so với sinh học)". Về mặt thực tiễn, AI thiếu nhận thức thực sự hay trải nghiệm chủ quan – nó chỉ là một trình mô phỏng chạy trên phần cứng.

Sáng Tạo & Bối Cảnh

Con người suy nghĩ toàn diện, dùng trực giác và kinh nghiệm sống. AI xuất sắc trong các nhiệm vụ dựa trên dữ liệu nhưng “nghĩ” bằng cách xử lý số liệu. Ví dụ, AI có thể tạo ra sản phẩm sáng tạo (nghệ thuật, câu chuyện, ý tưởng), nhưng nó làm điều đó bằng cách kết hợp lại các mẫu đã học.

Một nghiên cứu gần đây còn phát hiện chatbot AI có thể đạt hoặc vượt hiệu suất trung bình của con người trong bài kiểm tra sáng tạo – nhưng điều này phản ánh việc nhận diện mẫu thống kê, không phải sự sáng tạo thực sự của con người. “Sự sáng tạo” của AI thường ổn định (ít ý tưởng kém) nhưng thiếu tia lửa bất ngờ của trí tưởng tượng con người.

Bộ Não và Máy Móc - Hệ Thống Cơ Bản Khác Biệt

AI “Nghĩ” Như Thế Nào?

Hệ thống AI xử lý thông tin theo cách hoàn toàn khác với con người. Khi một người viết hoặc nói, ý nghĩa và ý định xuất phát từ kinh nghiệm.

Robot hoặc máy tính “viết” bằng cách thao tác dữ liệu. Ví dụ, các mô hình ngôn ngữ lớn tạo câu bằng cách dự đoán từ tiếp theo dựa trên thống kê đã học, không phải bằng cách hiểu ý nghĩa.

Chúng thực chất là “cỗ máy xác suất ấn tượng,” chọn từ dựa trên tỷ lệ học được từ lượng lớn dữ liệu văn bản.

— Chuyên gia Nghiên cứu AI

Thực tế, điều này có nghĩa AI mô phỏng đầu ra giống con người mà không có sự hiểu biết thực sự. Chatbot AI có thể tạo ra bài luận mạch lạc, nhưng nó không biết mình đang nói gì. Nó không có niềm tin hay cảm xúc – chỉ tuân theo các quy tắc tối ưu hóa.

Một nghiên cứu gần đây của MIT phát hiện mạng nơ-ron chỉ mô phỏng các mạch não cụ thể trong điều kiện rất nhân tạo. AI có thể mạnh mẽ, nhưng “phải rất thận trọng” khi so sánh nó với nhận thức con người.

— Nghiên cứu MIT

AI Nghĩ Như Thế Nào

Tương Đồng và Cảm Hứng

Dù có khác biệt, AI được lấy cảm hứng từ bộ não con người. Mạng nơ-ron nhân tạo vay mượn ý tưởng về các đơn vị xử lý kết nối (nút) và sức mạnh kết nối có thể điều chỉnh.

Cả bộ não sinh học và mạng nơ-ron nhân tạo đều cải thiện bằng cách điều chỉnh các kết nối dựa trên kinh nghiệm. Trong cả hai trường hợp, việc học thay đổi cấu trúc mạng để nâng cao hiệu suất nhiệm vụ.

Tương Đồng và Cảm Hứng

Ý Nghĩa: Sử Dụng AI Một Cách Khôn Ngoan

Trước những khác biệt này, chúng ta nên xem AI như một công cụ, không phải là người thay thế con người. AI có thể xử lý các nhiệm vụ nặng về dữ liệu hoặc hẹp (như quét hình ảnh y tế hoặc tóm tắt dữ liệu) nhanh hơn nhiều so với con người.

Con người nên đảm nhận các nhiệm vụ đòi hỏi phán đoán, bối cảnh và lý luận đạo đức. Như các chuyên gia đặt câu hỏi, chúng ta cần biết "cho những nhiệm vụ nào và trong điều kiện nào thì việc để AI quyết định là an toàn, và khi nào cần phán đoán của con người".

Ý Nghĩa - Sử Dụng AI Một Cách Khôn Ngoan

Kết Luận

Tóm lại, AI không nghĩ giống con người. Nó thiếu ý thức, cảm xúc và sự hiểu biết thực sự. Thay vào đó, AI sử dụng thuật toán và dữ liệu khổng lồ để mô phỏng hành vi thông minh trong các lĩnh vực cụ thể.

Một phép ẩn dụ hay là AI giống như một người học việc rất nhanh và rất giỏi: nó có thể học mẫu và thực hiện nhiệm vụ, nhưng không biết tại sao hay ý nghĩa của chúng.

— Góc Nhìn Nghiên Cứu AI

Bằng cách kết hợp sự hiểu biết của con người với điểm mạnh của AI, chúng ta có thể đạt được kết quả mạnh mẽ – nhưng luôn phải nhớ khoảng cách cơ bản giữa tính toán máy móc và suy nghĩ con người.