Trí tuệ nhân tạo và Metaverse là hai xu hướng công nghệ mang tính chuyển đổi sâu sắc đang hội tụ ngày nay. Metaverse thường được mô tả như một mạng lưới các thế giới ảo nhập vai, nơi con người tương tác qua các avatar và công nghệ như thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR). 

Nó đại diện cho một cơ hội thị trường tiềm năng trị giá 1,3 nghìn tỷ đô la vào năm 2030 (với tốc độ tăng trưởng hàng năm ước tính 48%), thu hút các khoản đầu tư lớn từ các tập đoàn công nghệ. Tuy nhiên, nếu thiếu AI, tầm nhìn về một metaverse phong phú và năng động sẽ chỉ là “một lớp vỏ tĩnh” thiếu đi trí tuệ và khả năng thích ứng để thực sự tạo nên sự chuyển đổi.

AI chính là động lực giúp các thế giới ảo này trở nên sống động – cho phép chúng học hỏi, thích nghi và cá nhân hóa trải nghiệm theo thời gian thực.

Các thuật toán AI hoạt động phía sau hậu trường trong môi trường metaverse, tạo ra các thế giới và nhân vật ảo phản hồi linh hoạt. Công nghệ AI tạo sinh đã phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây, và sự tích hợp của chúng với metaverse đang mở ra những trải nghiệm ảo động.

Thay vì các nhà thiết kế phải tạo thủ công từng tài sản, AI có thể tự động tạo nội dung – từ các vật thể 3D, cảnh quan đến đối thoại và âm nhạc – phù hợp và phản hồi theo hành động của người dùng.

Điều này có nghĩa là các thế giới ảo có thể được cá nhân hóa cho từng người dùng và phát triển dựa trên tương tác, mở rộng giới hạn của những gì có thể trong không gian số. 

Các nhà lãnh đạo ngành rất hào hứng với sự kết hợp này; họ nhìn thấy AI tạo sinh mở rộng quy mô phát triển metaverse bằng cách dễ dàng tạo ra nội dung độc đáo, không chỉ dành cho các studio lớn mà còn cho cả những nhà sáng tạo hàng ngày.

Như Giáo sư Klaus Schwab của Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã nhận định, “AI sẽ có tác động chuyển đổi căn bản đến hầu hết mọi hoạt động của chúng ta, và ứng dụng AI trong metaverse sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn các thách thức, thúc đẩy hợp tác sâu sắc hơn và tạo ra ảnh hưởng lớn hơn cho cộng đồng toàn cầu.” 

Tóm lại, AI sẽ thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển và khả năng của metaverse, đồng thời cũng đặt ra những thách thức mới cần vượt qua.

Hiểu về Metaverse

Metaverse là một vũ trụ ảo tập thể – sự kết hợp của các thế giới trực tuyến liên tục, thực tế tăng cường và không gian 3D phong phú. Ở cốt lõi, metaverse có thể được xem như một phần mở rộng nhập vai của internet, nơi người dùng di chuyển qua các môi trường ảo để giao lưu xã hội, làm việc, học tập và giải trí. Thay vì là một nền tảng duy nhất, nó là một hệ sinh thái kỹ thuật số bao gồm nhiều nền tảng và trải nghiệm khác nhau.

Ví dụ, Horizon Worlds của Meta tập trung vào hợp tác xã hội và chuyên nghiệp, Decentraland tích hợp tài sản dựa trên blockchain, và Roblox cho phép người dùng tạo nội dung trò chơi. Các bên tham gia khác bao gồm các ông lớn trong ngành game (ví dụ Epic Games tổ chức các buổi hòa nhạc ảo trong Fortnite) đến các cộng đồng ảo mới nổi như Zepeto của Hàn Quốc, và cả các nền tảng doanh nghiệp như Microsoft Mesh cho các cuộc họp nơi làm việc. Bức tranh đa dạng nhưng phân mảnh này được gọi chung là metaverse.

Khái niệm này thu hút sự chú ý lớn vào khoảng 2021–2022, với các công ty như Facebook thậm chí đổi tên thành “Meta” để thể hiện cam kết của họ. Mặc dù sự hào hứng ban đầu rất lớn, tiến trình phát triển vẫn ổn định dù có phần chậm hơn dự báo ban đầu.

Tuy nhiên, tính đến năm 2025, nền kinh tế metaverse đã được định giá hàng trăm tỷ đô la và tiếp tục tăng trưởng, với những cải tiến liên tục về phần cứng VR/AR và tốc độ mạng giúp việc truy cập dễ dàng hơn.

Điều quan trọng là AI đã được tích hợp sâu sắc vào cấu trúc của hệ sinh thái này – cung cấp sức mạnh cho các tương tác và nội dung tiên tiến làm cho metaverse không chỉ là đồ họa 3D đơn thuần. Trong các phần tiếp theo, chúng ta sẽ khám phá cách AI đang biến đổi trải nghiệm metaverse.

Cách AI Đang Thay Đổi Metaverse

Công nghệ AI cung cấp “bộ não” cho metaverse, giúp các thế giới trở nên sống động, tương tác và phù hợp với từng người dùng. Dưới đây là một số cách chính AI đang vận hành và định hình metaverse:

• Avatar Thông Minh và Cá Nhân Hóa: Avatar do AI điều khiển có thể mô phỏng các biểu cảm khuôn mặt, ngôn ngữ cơ thể và lời nói một cách chân thực, mang lại cảm giác hiện diện và cảm xúc sâu sắc hơn trong các cuộc họp hoặc buổi gặp gỡ ảo.
  
  Công nghệ thị giác máy tính tiên tiến theo dõi chuyển động và cử chỉ của người dùng, cho phép avatar phản chiếu theo thời gian thực (ví dụ như giao tiếp bằng mắt tự nhiên hoặc cử động tay).
  
  Không chỉ riêng avatar, AI còn cá nhân hóa thế giới xung quanh từng người dùng – ví dụ khi bạn bước vào một trung tâm mua sắm hoặc công viên giải trí ảo, các thuật toán AI có thể điều chỉnh những gì bạn thấy (sản phẩm, nội dung, v.v.) phù hợp với sở thích và hành vi trước đó.
  
  Loại cá nhân hóa theo thời gian thực này khuyến khích người dùng gắn bó lâu hơn và tạo cảm giác trải nghiệm là duy nhất của riêng họ.

• Thế Giới Tạo Sinh và Sáng Tạo Nội Dung: AI đang thay đổi căn bản cách nội dung metaverse được tạo ra. Thay vì các nhà phát triển phải thủ công tạo từng vật thể hay môi trường, các kỹ thuật tạo sinh theo quy trình cho phép mô hình AI tạo ra các cảnh quan rộng lớn, thành phố, tòa nhà và thậm chí cả hành tinh ngay lập tức.
  
  Điều này giảm đáng kể thời gian và chi phí xây dựng các thế giới ảo phong phú, đồng thời giúp các nhà sáng tạo nhỏ có thể cạnh tranh với các ông lớn trong ngành về đa dạng nội dung. AI tạo sinh còn có thể lồng ghép câu chuyện vào môi trường – ví dụ, thuật toán có thể tạo ra các nhiệm vụ độc đáo hoặc điều chỉnh cốt truyện dựa trên hành động của người chơi.
  
  Kết quả là các thế giới động phát triển và phản hồi theo người dùng. Như một chuyên gia ngành giải thích, sự kết hợp AI tạo sinh với metaverse tạo ra các môi trường ảo động nơi nội dung thích ứng với tương tác của người dùng, mang đến trải nghiệm cá nhân hóa và luôn thay đổi.
  
  Khả năng này mở ra những chân trời mới về sáng tạo, giải trí và giao tiếp trong không gian ảo.

• NPC Thông Minh và Trợ Lý Ảo: Metaverse không chỉ có các avatar do con người điều khiển mà còn có các nhân vật do AI điều khiển. Những nhân vật không phải người chơi (NPC) này, được hỗ trợ bởi AI, có thể tương tác với người dùng qua các cuộc trò chuyện hoặc hoạt động thực tế và phản ứng phù hợp với ngữ cảnh.
  
  Trong một khuôn viên ảo hoặc trò chơi, ví dụ, một NPC là người bán hàng hoặc hướng dẫn viên có thể hiểu và trả lời câu hỏi của người dùng một cách tự nhiên. Một số NPC hiện nay sử dụng các mô hình ngôn ngữ tiên tiến, khiến chúng gần như không thể phân biệt với người chơi thật trong các tương tác xã hội.
  
  Bên cạnh NPC, trợ lý AI cá nhân đang xuất hiện trong môi trường AR/VR – ví dụ như một hướng dẫn viên ảo đồng hành cùng bạn qua thế giới số, hỗ trợ công việc hoặc thậm chí cung cấp dịch thuật trực tiếp.
  
  Giám đốc công nghệ của Meta đã nhận định rằng các trợ lý AI nhận biết ngữ cảnh có thể sớm trở thành những người hỗ trợ chủ động trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt khi được tích hợp qua kính AR và giao diện metaverse.
  
  Những trợ lý AI này sẽ giúp trải nghiệm metaverse trở nên dễ tiếp cận và tương tác hơn bằng cách cung cấp hướng dẫn, thông tin và đồng hành theo yêu cầu.

• Tương Tác Ngôn Ngữ Tự Nhiên: Những tiến bộ của AI trong Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (NLP) đang phá bỏ rào cản giao tiếp trong metaverse.
  
  Các thuật toán dịch ngôn ngữ cho phép người từ các quốc gia khác nhau nói chuyện hoặc nhắn tin trong VR một cách liền mạch – lời nói của bạn có thể được dịch ngay lập tức sang ngôn ngữ khác để tất cả người tham gia đều nghe/nhìn thấy bằng tiếng mẹ đẻ của họ.
  
  Việc dịch thời gian thực này thúc đẩy cộng đồng toàn cầu trong không gian ảo, nơi sự khác biệt ngôn ngữ không còn giới hạn ai bạn có thể giao lưu hay hợp tác. Ngoài ra, NLP còn hỗ trợ các chatbot hội thoại và đại diện dịch vụ khách hàng ảo trong các nền tảng metaverse.
  
  Ví dụ, một avatar hỗ trợ do AI điều khiển có thể giúp người dùng mới trong thế giới ảo, hoặc một công cụ kể chuyện cho phép bạn trò chuyện với các nhân vật để ảnh hưởng đến cốt truyện trò chơi.
  
  Bằng cách cho phép hiểu giọng nói và văn bản, AI làm cho các tương tác trong metaverse trở nên tự nhiên như nói chuyện với người thật hoặc đọc biển báo ngoài đời – điều thiết yếu cho sự thân thiện và nhập vai của người dùng.

• An Toàn, Bảo Mật và Kiểm Duyệt: Giống như trên internet hiện nay, việc duy trì cộng đồng an toàn và lành mạnh trong metaverse là một mối quan tâm lớn. AI đóng vai trò then chốt trong việc kiểm duyệt nội dung và hành vi ở quy mô lớn mà các thế giới ảo này đòi hỏi.
  
  Hệ thống học máy có thể tự động phát hiện quấy rối, ngôn từ thù địch hoặc vi phạm chính sách trong các cuộc trò chuyện bằng văn bản hoặc giọng nói và hành động để ngăn chặn thiệt hại.
  
  Công nghệ thị giác máy tính có thể nhận diện hình ảnh không phù hợp hoặc thậm chí giám sát tín hiệu sinh trắc học (như các mẫu chuyển động bất thường) để đánh dấu các đối tượng có hành vi xấu tiềm ẩn. Bằng cách phát hiện và giảm thiểu mối đe dọa, AI giúp đảm bảo không gian ảo luôn an toàn và thân thiện với người dùng.
  
  Ví dụ, kiểm duyệt do AI điều khiển có thể phát hiện kẻ giả mạo sử dụng avatar deepfake hoặc ngăn chặn các vụ lừa đảo tài chính trong chợ ảo.
  
  Meta (Facebook) và Microsoft đã phát triển các kỹ thuật AI để nhận diện nội dung nguy hiểm và hành vi độc hại trên các nền tảng trực tuyến, và các biện pháp tương tự đang được xây dựng trong môi trường metaverse. 
  
  Quyền riêng tư là một khía cạnh khác – AI có thể hỗ trợ ẩn danh hóa dữ liệu cá nhân (bằng các kỹ thuật như bảo mật khác biệt hoặc mã hóa dữ liệu) để bảo vệ danh tính người dùng ngay cả khi họ tương tác trong các thế giới ảo phong phú, tạo ra nhiều dữ liệu.
  
  Một chuyên gia chính sách công nghệ cảnh báo rằng sự kết hợp giữa AI tạo sinh và metaverse làm tăng rủi ro về quyền riêng tư người dùng, vì có thể thu thập nhiều dữ liệu cá nhân và sinh trắc học hơn bao giờ hết. Điều này khiến việc thiết kế bảo mật và đạo đức dựa trên AI ngay từ đầu trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Tóm lại, các công nghệ AI – từ học máy và NLP đến thị giác máy tính và mô hình tạo sinh – đóng vai trò như lớp trí tuệ của metaverse. Chúng cho phép các thế giới ảo trở nên tương tác, cá nhân hóa và mở rộng theo những cách mà việc tạo nội dung thủ công hay kiểm duyệt bằng con người không thể đạt được.

Các phần tiếp theo sẽ xem xét cách sự hội tụ AI-metaverse được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, cũng như những khả năng mới (và thách thức) đang nổi lên từ đó.

Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Các Ngành

Sự kết hợp giữa AI và metaverse đã hiện hữu trong nhiều ứng dụng thực tế. Các ngành công nghiệp đang tận dụng công nghệ này để tái định hình cách chúng ta giao lưu, làm việc, học tập và kinh doanh trong môi trường ảo. Dưới đây là một số lĩnh vực và ví dụ tiêu biểu:

Kinh Doanh và Hợp Tác Công Việc

Các công ty đang đón nhận metaverse như một không gian làm việc ảo và nền tảng đổi mới. Thay vì đi lại và làm việc tại văn phòng vật lý, các nhóm có thể gặp nhau dưới dạng avatar trong phòng họp nhập vai, brainstorm với bảng trắng kỹ thuật số hoặc cùng nhau tham quan mô hình sản phẩm 3D.

Những không gian làm việc ảo này giảm nhu cầu về văn phòng thực tế tốn kém và cho phép các nhóm toàn cầu hợp tác như thể đang cùng ở một phòng.

Ví dụ, công ty công nghệ HPE đã tạo ra một bảo tàng công ty ảo (bao gồm bản sao số của gara HP nổi tiếng) để đào tạo và truyền cảm hứng cho nhân viên trong môi trường metaverse.

Họ còn tổ chức các buổi thuyết trình kiểu TED Talk trên một căn cứ mặt trăng mô phỏng để thu hút nhân viên – trải nghiệm đáng nhớ hơn nhiều so với cuộc gọi video thông thường. Ngoài các cuộc họp, doanh nghiệp còn sử dụng mô phỏng metaverse cho đào tạo và thử nghiệm.

Các kịch bản đào tạo tương tác cho phép nhân viên luyện tập các nhiệm vụ phức tạp một cách an toàn – từ vận hành thiết bị nhà máy đến diễn tập ứng phó khẩn cấp – với phản hồi do AI điều khiển và khả năng thử lại vô hạn.

Những mô phỏng này đã trở thành tiêu chuẩn trong các ngành như sản xuất và y tế. AI còn tăng cường hiệu quả nơi làm việc bằng cách hỗ trợ thiết kế tạo sinh: các nhà nghiên cứu của HPE đang thử nghiệm AI tạo sinh để tạo ngay lập tức các mô hình và môi trường 3D qua lệnh thoại.

Điều này có nghĩa là nhân viên chỉ cần nói ra kịch bản hoặc vật thể cần thiết, và AI sẽ tạo ra ngay trong thế giới ảo – giúp tăng tốc đáng kể quá trình thiết kế và giải quyết vấn đề. Tổng thể, metaverse được hỗ trợ bởi AI hứa hẹn biến đổi hợp tác từ xa, làm cho nó tương tác và hiệu quả hơn bao giờ hết.

Giáo Dục và Đào Tạo

Giáo dục đang được cách mạng hóa bởi công nghệ nhập vai, với AI đóng vai trò then chốt trong việc tùy chỉnh trải nghiệm học tập. Lớp học ảo có thể đưa học sinh đến các địa điểm lịch sử hoặc bên trong hệ tuần hoàn người, tạo ra các bài học tương tác mà lớp học truyền thống không thể có.

Giáo viên sử dụng các nền tảng metaverse cho các chuyến tham quan ảo và mô phỏng khoa học, giúp các khái niệm trừu tượng trở nên sống động trong không gian 3D. AI điều chỉnh môi trường giáo dục theo tốc độ học của từng học sinh – ví dụ, bằng cách thay đổi độ khó hoặc cung cấp gia sư cá nhân qua trợ lý ảo.

Ngoài trường học, đào tạo nghề và phát triển kỹ năng cũng được hưởng lợi lớn: các bác sĩ phẫu thuật và phi công có thể luyện tập các quy trình quan trọng trong mô phỏng VR thực tế do AI hướng dẫn.

Trong môi trường ảo an toàn này, bác sĩ nội trú có thể luyện tập ca phẫu thuật phức tạp trên bệnh nhân ảo do AI điều khiển, có thể chảy máu và phản ứng như người thật, hoặc phi công có thể tập huấn các tình huống khẩn cấp với thử thách do AI tạo ra. Việc luyện tập lặp đi lặp lại này giảm thiểu rủi ro ngoài đời thực đồng thời nâng cao kỹ năng.

Ngay cả ngoài các chương trình đào tạo chính thức, mọi người cũng dùng các kịch bản metaverse để học qua thực hành – dù là nhân viên mới làm quen văn phòng ảo hay nhóm kỹ sư cùng nhau hình dung bản thiết kế 3D. AI cá nhân hóa phản hồi trong các mô phỏng này, xác định điểm cần cải thiện và điều chỉnh độ khó phù hợp.

Khi metaverse phát triển, các vai trò nghề nghiệp hoàn toàn mới (như “nhà xây dựng thế giới số” hay “nhà thiết kế thời trang avatar”) đang xuất hiện, và các học viện trực tuyến đã bắt đầu cung cấp các khóa học tập trung vào metaverse để nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động trong nền kinh tế metaverse sắp tới.

Sự kết hợp giữa môi trường nhập vai và gia sư AI hứa hẹn làm cho việc học trở nên hấp dẫn và hiệu quả hơn ở mọi lứa tuổi.

Giải Trí và Trải Nghiệm Xã Hội

Metaverse bắt đầu từ lĩnh vực giải trí, và đây vẫn là một trong những mảng sôi động nhất – nay được tăng cường bởi AI. Trò chơi điện tử và thế giới ảo ngày càng được lấp đầy bởi các nhân vật và câu chuyện do AI điều khiển phản hồi theo hành động của người chơi, mang lại trải nghiệm độc đáo cho từng người dùng.

Các buổi hòa nhạc và sự kiện lớn đã chuyển sang các địa điểm ảo: các trò chơi như Fortnite tổ chức các buổi hòa nhạc ảo hoành tráng (với hàng triệu người tham dự) kết hợp giữa chơi game và âm nhạc trực tiếp. Trong các sự kiện này, AI tạo sinh có thể được dùng để tạo hiệu ứng hình ảnh ngoạn mục hoặc điều chỉnh danh sách nhạc dựa trên phản hồi của khán giả theo thời gian thực.

Các nền tảng xã hội trong metaverse cho phép bạn bè hoặc đồng nghiệp tụ tập tại quán cà phê ảo, tham dự buổi hài kịch hoặc khám phá cảnh quan giả tưởng cùng nhau – tất cả đều qua avatar.

AI đảm bảo những trải nghiệm này luôn hấp dẫn bằng cách, ví dụ, điều chỉnh môi trường một cách linh hoạt (ánh sáng, thời tiết, tiếng ồn đám đông) phù hợp với tâm trạng hoặc quy mô sự kiện. Nó cũng hỗ trợ kiểm duyệt sự kiện trực tiếp bằng cách lọc các cuộc trò chuyện lạm dụng hoặc đảm bảo avatar cư xử đúng chuẩn mực, điều rất quan trọng khi hàng nghìn người tương tác cùng lúc.

Về mặt sáng tạo, các nghệ sĩ và nhà sáng tạo nội dung đang tận dụng AI để xây dựng trải nghiệm mới trong metaverse. Nghệ sĩ kỹ thuật số như Refik Anadol sử dụng thuật toán AI như cọ vẽ và màu sắc, tạo ra các tác phẩm nghệ thuật nhập vai từ dữ liệu và hình ảnh phản ứng với người xem.

Như Anadol mô tả, AI cho phép các nhà sáng tạo hiện thực hóa những điều trước đây chỉ tồn tại trong tưởng tượng hoặc giấc mơ – ví dụ, một tác phẩm điêu khắc ảo luôn biến đổi dựa trên cảm xúc của khán giả.

Tóm lại, AI đang mở rộng khả năng giải trí, nghệ thuật và kết nối xã hội trong metaverse, từ trò chơi điện tử cá nhân hóa cao đến các sự kiện văn hóa toàn cầu mà ai cũng có thể tham gia.

Bán Lẻ và Thương Mại Ảo

Thương mại đã tìm thấy một biên giới mới trong metaverse. Các thương hiệu bán lẻ đang thiết lập cửa hàng ảo nơi bạn có thể duyệt và mua sản phẩm dưới dạng mô hình 3D, thường dành cho avatar của bạn sử dụng trực tiếp. Mọi thứ từ quần áo thiết kế và phụ kiện cho avatar đến bất động sản ảo và nội thất đều có thể mua bán.

AI đóng vai trò then chốt phía sau hậu trường: nó có thể phân tích sở thích phong cách của bạn và đề xuất sản phẩm trong cửa hàng ảo, giống như các công cụ đề xuất trong cửa hàng trực tuyến – nhưng nay trong không gian 3D tương tác. Ví dụ, nếu avatar của bạn thử một chiếc áo khoác ảo, AI có thể gợi ý giày hoặc mũ phù hợp, tạo nên trải nghiệm mua sắm cá nhân hóa.

Điều này tương tự như tính năng “bạn cũng có thể thích” của thương mại điện tử, được nâng lên thành trải nghiệm nhập vai. Một số thương hiệu còn tung ra thời trang ảo do AI thiết kế có thể thích ứng với xu hướng hoặc phản hồi người dùng, nghĩa là bộ trang phục số của bạn có thể là duy nhất.

Ngoài hàng hóa cho avatar, các công ty còn sử dụng không gian metaverse để tiếp thị sản phẩm thực tế theo cách hấp dẫn. Chúng ta đã thấy các chuỗi thức ăn nhanh như McDonald’s thử nghiệm nhà hàng pop-up ảo trong metaverse, nơi các avatar AI có thể chào đón người dùng và cung cấp khuyến mãi đặc biệt.

Yếu tố giải trí thu hút người dùng, và AI đảm bảo mỗi khách tham quan nhận được thông tin hoặc ưu đãi phù hợp. Một khía cạnh khác của thương mại metaverse là sử dụng NFT (token không thể thay thế) và blockchain để cung cấp quyền sở hữu kỹ thuật số có thể xác minh.

Trong khi NFT được hỗ trợ bởi blockchain, AI giúp giám sát giao dịch để phát hiện gian lận và định giá tài sản động dựa trên xu hướng nhu cầu. Kết quả là một nền kinh tế số đang phát triển, nơi AI giúp duy trì sự công bằng và an toàn khi người dùng giao dịch hàng hóa ảo.

Tóm lại, metaverse đang trở thành một thị trường mới, và AI chính là nhân viên bán hàng thông minh cùng bảo vệ an ninh giúp mọi thứ vận hành trơn tru và cá nhân hóa cho từng khách hàng.

Dịch Vụ Công và Xã Hội

Không chỉ các công ty tư nhân và game thủ đầu tư vào metaverse hỗ trợ AI – các chính phủ và tổ chức quốc tế cũng đang khám phá tiềm năng của nó cho lợi ích công cộng. Ví dụ, các nhà quy hoạch đô thị đang xây dựng bản sao số của các thành phố thực trong không gian ảo: các mô phỏng đô thị chính xác, được hỗ trợ bởi AI.

Những thành phố ảo này cho phép các nhà quy hoạch và mô hình AI chạy các kịch bản (như tối ưu hóa giao thông hoặc diễn tập ứng phó thảm họa) mà không gây hậu quả ngoài đời thực, giúp đưa ra quyết định tốt hơn cho thành phố thật.

Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) thậm chí đã khởi xướng “Sáng kiến Toàn cầu về Thế giới Ảo được hỗ trợ bởi AI” nhằm thúc đẩy môi trường ảo bao trùm, đáng tin cậy và có khả năng tương tác.

Một trong những dự án đầu tiên của sáng kiến này là xây dựng phân loại các ứng dụng thực tế của AI trong thế giới ảo – từ quy hoạch đô thị, giáo dục đến hành động khí hậu và dịch vụ công.

Điều này nhấn mạnh lợi ích xã hội rộng lớn có thể theo đuổi. Ví dụ, trong y tế, bác sĩ có thể sử dụng phòng khám metaverse để tư vấn từ xa với bệnh nhân, với AI hỗ trợ dịch ngôn ngữ hoặc thậm chí trực quan hóa ảnh chụp MRI 3D để giải thích rõ hơn.

Trong quản lý, chính quyền địa phương có thể tổ chức các cuộc họp hội đồng thành phố trong hội trường ảo, sử dụng dịch thuật và kiểm duyệt AI để bao gồm nhiều công dân hơn trong thảo luận.

Ngay cả di sản văn hóa cũng được bảo tồn qua AI trong metaverse: các địa điểm và hiện vật lịch sử có thể được số hóa thành thực tế ảo, nơi AI giúp phục hồi các phần thiếu hoặc làm sống động môi trường cổ xưa cho các chuyến tham quan giáo dục.

Tất cả các ứng dụng này đều dựa trên khả năng mô phỏng hệ thống phức tạp và cá nhân hóa trải nghiệm của AI, cho thấy metaverse (với sự hướng dẫn đúng đắn) có thể phục vụ nhu cầu xã hội và công cộng, không chỉ là thương mại.

Thách Thức và Các Vấn Đề Đạo Đức

Mặc dù sự kết hợp giữa AI và metaverse mở ra nhiều khả năng hấp dẫn, nó cũng mang đến những thách thức và câu hỏi đạo đức quan trọng mà xã hội cần giải quyết:

• Quyền riêng tư và An ninh Dữ liệu: Các nền tảng metaverse nhập vai có thể thu thập nhiều dữ liệu cá nhân hơn các ứng dụng truyền thống – bao gồm thông tin sinh trắc học như quét khuôn mặt, chuyển động mắt, nhịp tim và mẫu giọng nói. Thuật toán AI dựa vào dữ liệu, và trong metaverse chúng sẽ liên tục phân tích hành vi người dùng để cá nhân hóa trải nghiệm.
  
  Tuy nhiên, điều này đặt ra lo ngại về quyền sở hữu dữ liệu và cách sử dụng chúng. Kinh nghiệm từ mạng xã hội cho thấy cần thận trọng: việc thu thập dữ liệu không kiểm soát đã dẫn đến các vụ bê bối về quyền riêng tư, và metaverse có thể làm tình hình nghiêm trọng hơn.
  
  Một nhà phân tích cảnh báo rằng việc mở rộng metaverse vào dữ liệu sinh trắc cá nhân có thể khiến các vấn đề quyền riêng tư hiện nay “trông như một chuyến dã ngoại.” Nếu các công ty có thể theo dõi không chỉ những gì bạn nhấp chuột mà còn nơi bạn nhìn và cách bạn cử động, nguy cơ định danh xâm phạm là chưa từng có.
  
  Có những lời kêu gọi xây dựng các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư (như mã hóa dữ liệu, tùy chọn ẩn danh và cơ chế đồng thuận rõ ràng) ngay từ đầu trong các nền tảng metaverse, thay vì để sau này mới xử lý.
  
  AI có thể hỗ trợ xử lý dữ liệu có trách nhiệm hơn – ví dụ, sử dụng kỹ thuật cho phép cá nhân hóa mà không lưu trữ dữ liệu thô – nhưng các quy định chặt chẽ và giáo dục người dùng sẽ rất quan trọng.

• An ninh và Thông tin Sai lệch: Metaverse mở ra các kênh mới cho gian lận, tấn công mạng và thông tin sai lệch, đặc biệt khi kết hợp với AI tạo sinh.
  
  Deepfake và avatar do AI tạo có thể được dùng để giả mạo người đáng tin cậy trong các cuộc họp ảo hoặc lan truyền tuyên truyền qua những lời chứng thực giả mạo.
  
  Thực tế, các chuyên gia cảnh báo về “sự kết hợp giữa AI tạo sinh và metaverse,” cho rằng nó có thể làm tăng tốc độ lan truyền thông tin sai lệch nếu không có quy tắc phù hợp.
  
  An ninh mạng cũng là mối quan tâm: từ việc trộm cắp tài sản ảo (ví dụ như ai đó đánh cắp NFT giá trị của bạn) đến việc đánh cắp danh tính avatar cần có các biện pháp phòng thủ vững chắc. AI sẽ là một phần của giải pháp – ví dụ, hệ thống học máy có thể phát hiện hành vi đáng ngờ nhanh hơn người kiểm duyệt – nhưng cùng lúc các công cụ này cũng có thể bị kẻ xấu lợi dụng để tìm lỗ hổng.
  
  Động thái mèo vờn chuột này đòi hỏi khung quản trị cấp thiết để thiết lập các chuẩn mực và quy định cho metaverse tích hợp AI. Các câu hỏi như làm sao xác minh danh tính thật của ai đó, thi hành luật pháp xuyên các khu vực ảo, hay bảo vệ trẻ vị thành niên trong không gian ảo đều cần được giải quyết.

• AI Đạo Đức và Định Kiến: Hệ thống AI chỉ tốt như dữ liệu và thiết kế đằng sau nó. Trong metaverse, AI thiên vị hoặc thiết kế kém có thể dẫn đến trải nghiệm không an toàn hoặc không công bằng.
  
  Ví dụ, nếu AI tạo avatar chỉ được huấn luyện trên một số nhóm dân cư nhất định, nó có thể không đại diện chính xác người dùng thuộc các chủng tộc hoặc kiểu dáng cơ thể khác. Tương tự, bộ lọc nội dung AI có thể vô tình làm im lặng một số biểu đạt văn hóa nếu không được hiệu chỉnh kỹ lưỡng.
  
  Đang có sự thúc đẩy phát triển AI đạo đức trong các dự án metaverse nhằm ngăn chặn thuật toán phân biệt đối xử hoặc gây hại. Điều này bao gồm đa dạng hóa dữ liệu huấn luyện, kiểm toán công bằng hành vi AI và cung cấp cho người dùng sự minh bạch cùng quyền kiểm soát các tính năng do AI điều khiển.
  
  Các nhà lãnh đạo ngành đã thừa nhận rằng cần có quy tắc và rào chắn cẩn trọng khi phát triển metaverse, để tối đa hóa tiềm năng tích cực đồng thời giảm thiểu tác hại. Đây là một sự cân bằng tinh tế – chúng ta muốn AI nâng cao tự do và sáng tạo trong thế giới ảo, nhưng không đánh đổi an toàn và công bằng.

• Tính Tương Thích và Kiểm Soát: Một thách thức khác là đảm bảo không có công ty nào độc quyền AI hoặc nền tảng metaverse.
  
  Hiện tại, nhiều thế giới ảo đang bị phân mảnh – bạn không thể dễ dàng mang avatar hoặc hàng hóa kỹ thuật số từ nền tảng này sang nền tảng khác.
  
  Nếu một hoặc hai tập đoàn kiểm soát các vũ trụ metaverse chủ đạo (và hệ thống AI bên trong), họ sẽ có ảnh hưởng lớn đến đời sống số. Các nỗ lực đang được thực hiện để khuyến khích tiêu chuẩn mở và công nghệ phi tập trung (như blockchain) nhằm giữ cho metaverse có tính tương tác và dân chủ.
  
  AI thực sự có thể giúp bằng cách làm lớp dịch chuyển đổi giữa các thế giới khác nhau – ví dụ, chuyển đổi tài sản hoặc avatar từ định dạng này sang định dạng khác. Nhưng cũng cần có sự can thiệp chính sách để ngăn chặn các hành vi chống cạnh tranh.
  
  Các nhà quản lý ở EU và nhiều nơi khác đã bắt đầu thảo luận về quản trị metaverse để chủ động giải quyết các vấn đề này. Cuối cùng, một metaverse mở và bao trùm có thể đòi hỏi sự hợp tác giữa các công ty công nghệ, chính phủ và xã hội dân sự – với quản trị AI là một phần quan trọng trong đối thoại đó.

Tóm lại, xây dựng một metaverse được hỗ trợ bởi AI đi kèm với những trách nhiệm. Quyền riêng tư, an ninh, sử dụng AI có đạo đức và truy cập mở đều là những thách thức cần được giải quyết để đảm bảo sự tiến hóa tiếp theo của internet mang lại lợi ích cho tất cả mọi người.

Tin vui là các cuộc thảo luận này đã bắt đầu, và ngay cả các tổ chức như Liên Hợp Quốc (thông qua ITU) cũng đang tập hợp các bên liên quan để tạo ra hướng dẫn cho các thế giới ảo bao trùm và đáng tin cậy.

Hy vọng rằng bằng cách dự đoán rủi ro và thiết lập các quy tắc phù hợp, chúng ta có thể tránh lặp lại những sai lầm trong thời kỳ bùng nổ mạng xã hội và thay vào đó tạo ra một metaverse vừa sáng tạo vừa có trách nhiệm.

Triển Vọng Tương Lai

Sự hội tụ của AI và metaverse vẫn còn trong giai đoạn đầu, nhưng quỹ đạo của nó hướng tới một sự chuyển đổi sâu sắc trong cách chúng ta sống, làm việc và giải trí. Các nhà phân tích công nghệ dự đoán rằng đến năm 2026, một phần tư dân số sẽ dành ít nhất một giờ mỗi ngày trong metaverse cho các hoạt động khác nhau (làm việc, mua sắm, giao lưu, v.v.).

Vào cuối thập kỷ này, metaverse có thể trở nên phổ biến như các nền tảng mạng xã hội hiện nay – về cơ bản là một phần mở rộng 3D của internet mà nhiều người trong chúng ta sẽ truy cập hàng ngày. AI sẽ là lực lượng then chốt giúp quy mô và sự phong phú này trở thành hiện thực.

Trong tương lai gần, chúng ta có thể kỳ vọng trải nghiệm metaverse ngày càng thông minh và sống động. Các cải tiến liên tục trong AI – từ mô hình ngôn ngữ trôi chảy hơn đến thuật toán thị giác và cảm biến thông minh hơn – sẽ làm cho môi trường ảo ngày càng phản hồi tốt hơn theo nhu cầu và cảm xúc của chúng ta.

Hãy tưởng tượng một thế giới ảo tương lai nơi cảnh vật thay đổi linh hoạt theo tâm trạng của bạn, nơi bạn đồng hành AI hiểu mục tiêu và giúp bạn đạt được, và nơi ngôn ngữ hay khuyết tật không còn là rào cản để tham gia đầy đủ.

Chúng ta đã thấy những viên gạch xây dựng đầu tiên: các động cơ AI tiên tiến (như trình tạo hình ảnh và mô hình ngôn ngữ lớn) đang được tích hợp vào các nền tảng metaverse để tạo ra kết cấu sắc nét, vật lý chân thực và đối thoại phức tạp ngay lập tức.

Các ông lớn công nghệ như Meta, Google, Apple và NVIDIA đang đầu tư mạnh vào cả phần cứng AR/VR và phần mềm AI để thúc đẩy tầm nhìn này. Điều này có nghĩa là vài năm tới có thể chứng kiến kính AR nhẹ hơn, kính VR thông minh hơn với chip AI tích hợp, và các nền tảng hòa trộn liền mạch thế giới số và vật lý (gọi là thực tế hỗn hợp).

Điều quan trọng là tương lai của metaverse do AI điều khiển cũng sẽ phụ thuộc vào việc xây dựng niềm tin. Người dùng cần có sự tin tưởng rằng công nghệ này được sử dụng minh bạch và vì lợi ích của họ.

Nếu niềm tin đó được xây dựng, metaverse có thể thực sự hiện thực hóa lời hứa là “internet tiếp theo” – nơi bất kỳ ai cũng có thể sáng tạo, khám phá và kết nối vượt khoảng cách một cách sâu sắc và cá nhân.

Sự kết hợp giữa AI và metaverse mang đến cơ hội tái tạo tương tác số theo hướng lấy con người làm trung tâm: nhập vai hơn, bao trùm hơn và giàu trí tưởng tượng hơn bất cứ điều gì chúng ta từng trải nghiệm. Để đạt được điều đó cần sự đổi mới liên tục, hợp tác và quản trị khôn ngoan.

Như một nhà tiên phong metaverse đã nói, chúng ta phải tiếp cận biên giới mới này với đôi mắt mở to và sự quản lý chủ động, đảm bảo đặt ra các rào chắn cần thiết khi xây dựng “nền tảng xã hội nhất từ trước đến nay” cho thế hệ tiếp theo.

>>> Nhấn để tìm hiểu thêm:

Xu hướng phát triển Trí tuệ Nhân tạo trong 5 năm tới

AI, Machine Learning và Deep Learning

Tóm lại, AI và metaverse đang cùng nhau định hình một chương mới táo bạo trong kỷ nguyên số. Từ nơi làm việc ảo siêu thực và giải trí do AI quản lý đến lớp học toàn cầu và thành phố thông minh trong không gian mạng, khả năng là vô tận.

Nếu được hướng dẫn một cách đạo đức và bao trùm, metaverse được hỗ trợ bởi AI có thể định nghĩa lại trải nghiệm con người – mở rộng sự sáng tạo, năng suất và hợp tác vượt ra ngoài giới hạn của thế giới vật lý. Đây thực sự là một biên giới đầy tiềm năng, và chúng ta mới chỉ ở bước khởi đầu của hành trình.