Złote zasady korzystania ze sztucznej inteligencji

Sztuczna inteligencja (SI) oferuje potężne narzędzia wspierające kreatywność, produktywność i rozwiązywanie problemów, jednak należy z niej korzystać rozważnie. Eksperci podkreślają, że SI powinna szanować podstawowe wartości ludzkie, takie jak prawa człowieka, godność, przejrzystość i sprawiedliwość.
Aby w pełni wykorzystać potencjał SI i uniknąć pułapek, przestrzegaj dziesięciu złotych zasad korzystania ze sztucznej inteligencji.

1. Poznaj mocne strony i ograniczenia SI

SI to inteligentny asystent, a nie wszechwiedzący wyrocznia. Może generować pomysły i oszczędzać czas, ale może też popełniać błędy lub „halucynować” informacje.

Badania pokazują, że narzędzia wyszukujące oparte na SI są błędne średnio około 60% czasu. Zawsze traktuj wyniki SI jako szkice, a nie ostateczne odpowiedzi.

W przypadku ważnych decyzji (np. zdrowotnych czy finansowych) angażuj prawdziwych ekspertów – SI może pomóc w badaniach, ale nie powinna zastępować ludzkiego osądu. Krótko mówiąc, ufaj, ale sprawdzaj: dokładnie weryfikuj wyniki SI.

2. Komunikuj się jasno za pomocą poleceń

Traktuj swój model SI jak bardzo inteligentnego współpracownika. Podawaj mu jasne, szczegółowe instrukcje i przykłady. Wytyczne OpenAI zalecają: „Bądź konkretny, opisowy i tak szczegółowy, jak to możliwe, jeśli chodzi o kontekst, oczekiwany efekt, długość, format, styl itp.” podczas pisania poleceń.

Zamiast niejasnych próśb („Napisz o sporcie”), spróbuj: „Napisz krótki, przyjazny wpis na bloga o tym, dlaczego codzienne ćwiczenia poprawiają nastrój, w tonie rozmownym.” Dobre polecenia (kontekst + szczegóły) prowadzą do lepszych i dokładniejszych odpowiedzi SI.

To w zasadzie dobra komunikacja: im więcej kontekstu i wskazówek podasz, tym lepiej SI może Ci pomóc.

3. Chroń prywatność i bezpieczeństwo danych

Nigdy nie udostępniaj wrażliwych danych osobowych ani firmowych narzędziom SI, chyba że masz całkowitą pewność, że jest to bezpieczne. Zastanów się dwa razy, zanim wpiszesz adresy, hasła, informacje medyczne lub poufne dane biznesowe: oszuści i hakerzy mogą wykorzystać to, co udostępniasz online.

Na przykład, jeśli nie zamieściłbyś czegoś w mediach społecznościowych, nie podawaj tego chatbotowi SI.

Wiele darmowych lub niezweryfikowanych aplikacji SI może niewłaściwie wykorzystywać Twoje dane lub nawet trenować na nich bez wyraźnej zgody. Zawsze korzystaj z renomowanych, zaufanych platform (lub zatwierdzonych narzędzi firmowych) i czytaj ich polityki prywatności.

W wielu jurysdykcjach masz prawa do swoich danych: zgodnie z prawem projektanci powinni zbierać tylko dane niezbędne i uzyskać zgodę na ich wykorzystanie.

W praktyce oznacza to wyłączanie funkcji treningu lub pamięci, gdy to możliwe, oraz unikanie podawania danych osobowych w zapytaniach.

4. Zawsze dokładnie weryfikuj wyniki SI

SI może wymyślać fakty lub pewnie podawać błędne odpowiedzi. Nigdy nie kopiuj pracy SI bezpośrednio. Każdy ważny materiał wygenerowany przez SI — fakty, streszczenia, sugestie — sprawdzaj w wiarygodnych źródłach.
Prosta procedura weryfikacji może wyglądać tak:

• Porównaj odpowiedzi SI z oficjalnymi danymi lub źródłami eksperckimi.
• Sprawdź tekst pod kątem plagiatu lub błędów gramatycznych (SI czasem powiela tekst dosłownie, co może powodować problemy z prawami autorskimi).
• Wykorzystaj własną wiedzę lub intuicję: jeśli jakaś informacja brzmi niewiarygodnie, sprawdź ją.

Pamiętaj, że to Ty ponosisz odpowiedzialność za to, co SI dla Ciebie zrobi. Przewodnik UNESCO dotyczący etyki SI podkreśla nadzór człowieka: SI nie powinna usuwać „ostatecznej ludzkiej odpowiedzialności”.

W praktyce oznacza to, że Ty masz kontrolę: edytuj, weryfikuj fakty i dopracowuj efekty pracy SI przed publikacją lub podjęciem działań.

5. Bądź świadomy uprzedzeń i sprawiedliwości

Modele SI uczą się na danych stworzonych przez ludzi, więc mogą przejmować społeczne uprzedzenia. Może to wpływać na decyzje dotyczące zatrudnienia, przyznawania pożyczek czy nawet codziennego języka.

Zasada: krytycznie oceniaj wyniki. Jeśli SI ciągle sugeruje ten sam płeć lub rasę na dane stanowisko albo stereotypizuje grupy, zatrzymaj się i zastanów.

Karta Praw SI Białego Domu wyraźnie mówi, że systemy nie powinny dyskryminować i muszą być używane sprawiedliwie. Podobnie liderzy technologiczni (np. Microsoft) wymieniają sprawiedliwość jako podstawową zasadę: SI „powinna traktować wszystkich ludzi uczciwie”.

Aby przestrzegać tej zasady: stosuj różnorodne przykłady i perspektywy podczas korzystania z SI. Testuj SI na scenariuszach obejmujących różne grupy demograficzne, aby sprawdzić, czy wyniki nie są niesprawiedliwe.

Jeśli zauważysz uprzedzenia, popraw polecenie lub zmień narzędzie. Gdy to możliwe, wybieraj systemy SI promujące inkluzywność i zwalczające uprzedzenia (wiele z nich ma wbudowane listy kontrolne sprawiedliwości i audyty uprzedzeń).

6. Zachowaj człowieka w procesie (odpowiedzialność)

SI może automatyzować zadania, ale to człowiek musi pozostać odpowiedzialny. Zalecenie UNESCO podkreśla, że SI nigdy nie powinna „zastępować ostatecznej ludzkiej odpowiedzialności”.

W praktyce oznacza to projektowanie procesów pracy tak, aby osoba nadzorowała lub kontrolowała wyniki SI.

Na przykład, jeśli korzystasz z chatbota SI w obsłudze klienta, szkol pracowników, aby monitorowali rozmowy i przejmowali kontrolę w razie problemów. Jeśli używasz SI do wykrywania spamu lub analizy danych, zawsze sprawdzaj, czy filtry działają poprawnie i w razie potrzeby je dostosowuj.

Zawsze planuj „bezpiecznik” lub plan awaryjny: jeśli SI zaproponuje nietypowe rozwiązanie lub nie zrozumie czegoś, operator ludzki powinien móc interweniować lub wyłączyć system.

Odpowiedzialność oznacza także prowadzenie dokumentacji: zapisuj, kiedy i jak korzystałeś z SI, aby w razie potrzeby móc wyjaśnić swoje działania.

Niektóre organizacje wymagają, aby projekty SI były audytowalne, z rejestrami decyzji. To zapewnia możliwość dochodzenia i korekty problemów, co jest zgodne z zasadami przejrzystości i odpowiedzialności.

7. Korzystaj z SI etycznie i zgodnie z prawem

To, że możesz zapytać SI o coś, nie oznacza, że powinieneś. Zawsze przestrzegaj prawa i zasad moralnych. Nie używaj SI do działań zabronionych lub szkodliwych (np. tworzenia złośliwego oprogramowania, plagiatu tekstów chronionych prawem autorskim czy wprowadzania innych w błąd).

Szanuj własność intelektualną: jeśli SI pomaga wygenerować obraz lub artykuł, pamiętaj o odpowiednim przypisaniu autorstwa i unikaj bezpośredniego kopiowania.

Amerykańska Karta Praw SI podkreśla prywatność danych i sprawiedliwość, ale także sugeruje, że korzystanie z SI musi mieścić się w granicach etycznych.

Na przykład, przed użyciem SI do wrażliwych zadań sprawdź wymogi zgodności: sektor zdrowia i finansów często mają dodatkowe regulacje (HIPAA, RODO itp.). Wiele krajów wprowadza przepisy dotyczące SI (np. unijna ustawa o SI stawia na bezpieczeństwo i prawa). Bądź na bieżąco, aby nie naruszać nowych regulacji.

Krótko mówiąc: postępuj właściwie. Jeśli prośba wydaje się podejrzana lub nielegalna, prawdopodobnie taka jest. W razie wątpliwości skonsultuj się z przełożonym lub prawnikiem.

8. Bądź transparentny w kwestii korzystania z SI

Przejrzystość buduje zaufanie. Jeśli korzystasz z SI do generowania treści (artykułów, raportów, kodu itp.), rozważ poinformowanie odbiorców lub zespołu. Wyjaśnij, jak SI pomaga (np. „To streszczenie zostało przygotowane przez SI, a następnie przeze mnie zredagowane”).

Plan Białego Domu zawiera nawet zasadę „Powiadomienia i wyjaśnienia”: ludzie powinni wiedzieć, kiedy używa się systemów SI i jak wpływają one na decyzje.

Na przykład, jeśli firma korzysta z SI do selekcji kandydatów, powinna ich o tym poinformować.

W praktyce oznacza to oznaczanie treści generowanych przez SI i jasne wskazywanie źródeł danych. Jeśli adaptujesz czyjeś teksty za pomocą SI, podaj oryginalnego autora. W środowisku pracy dziel się swoim procesem korzystania z SI z kolegami (jakie narzędzia SI używałeś i jakie kroki podjąłeś).

Taka otwartość nie tylko spełnia standardy etyczne, ale pomaga innym uczyć się i szybko wykrywać ewentualne problemy. Pamiętaj, że odpowiedzialność oznacza stanowienie za swoimi wynikami i przyznawanie zasług tam, gdzie to konieczne.

9. Nie przestawaj się uczyć i bądź na bieżąco

SI rozwija się szybko, dlatego aktualizuj swoje umiejętności i wiedzę. Śledź wiarygodne źródła informacji (blogi technologiczne, oficjalne fora SI czy międzynarodowe wytyczne, np. rekomendacje UNESCO), aby poznawać nowe zagrożenia i najlepsze praktyki. Rekomendacja UNESCO podkreśla „alfabetyzację SI”: edukacja publiczna i szkolenia są kluczowe dla bezpiecznego korzystania z SI.

Oto jak praktykować ciągłe uczenie się:

• Uczestnicz w kursach online lub webinariach dotyczących bezpieczeństwa i etyki SI.
• Zapoznawaj się z nowościami w narzędziach SI, których używasz.
• Dziel się wskazówkami i zasobami z przyjaciółmi lub współpracownikami (np. jak pisać lepsze polecenia lub rozpoznawać uprzedzenia SI).
• Ucz młodszych użytkowników (lub dzieci), że SI może pomagać, ale należy ją krytycznie oceniać.

Ucząc się razem, budujemy społeczność, która korzysta z SI mądrze. W końcu wszyscy użytkownicy dzielą odpowiedzialność za to, aby SI przynosiła korzyści wszystkim.

10. Korzystaj z zaufanych narzędzi i przestrzegaj wytycznych

Na koniec korzystaj z renomowanych narzędzi SI i oficjalnych wytycznych. Pobieraj aplikacje SI tylko z oficjalnych źródeł (np. z legalnej strony internetowej lub sklepu z aplikacjami), aby uniknąć złośliwego oprogramowania lub oszustw.

W miejscu pracy używaj zatwierdzonych przez firmę platform SI, które spełniają standardy bezpieczeństwa i prywatności.

Wspieraj dostawców SI, którzy zobowiązują się do etycznego rozwoju. Na przykład wybieraj narzędzia z jasnymi politykami danych i zobowiązaniami etycznymi (wiele dużych firm technologicznych je publikuje). Korzystaj z wbudowanych funkcji bezpieczeństwa: niektóre platformy pozwalają wyłączyć trening danych lub ustawić filtry treści.

I zawsze rób własne kopie zapasowe danych niezależnie od usługi SI, aby nie stracić dostępu w razie problemów.

>>> Możesz potrzebować: Wskazówki dotyczące skutecznego korzystania ze sztucznej inteligencji dla początkujących

Podsumowując, SI jest potężnym partnerem, gdy korzysta się z niej odpowiedzialnie. Przestrzegając tych dziesięciu złotych zasad – szanując prywatność, weryfikując fakty, działając etycznie i świadomie oraz zachowując kontrolę człowieka – można bezpiecznie wykorzystać korzyści płynące z SI.
W miarę rozwoju technologii te zasady pomogą zapewnić, że SI pozostanie siłą na dobre.