AI có thay thế con người không? Có phải bạn cũng đang thắc mắc về vấn đề này?. Cùng INVIAI tìm hiểu chi tiết ở bài viết này để tìm ra câu trả lời hợp lý nhất bạn nhé!

Trong thời kỳ bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI) hiện nay, nhiều người đặt câu hỏi: liệu máy móc có thể thay thế con người trong công việc và cuộc sống không? Thực tế, AI đang tác động sâu rộng đến thị trường lao động: theo IMF, khoảng 40% việc làm toàn cầu có thể chịu ảnh hưởng của AI, thậm chí ở các nước phát triển con số này lên đến 60% công việc.

Tuy nhiên, tác động này thể hiện ở cả hai chiều: AI sẽ tự động hóa một số nhiệm vụ nhưng cũng hỗ trợ và nâng cao năng suất lao động cho những công việc còn lại. Chẳng hạn, một khảo sát của McKinsey ước tính các công cụ AI tạo sinh có thể tự động hóa đến 70% khối lượng công việc của nhân viên và thay thế một nửa các hoạt động hằng ngày của họ vào năm 2045.

Dù vậy, như nhà khoa học Erik Brynjolfsson (Đại học Stanford) khẳng định, “AI không chỉ tự động hóa công việc và thay thế con người; lợi ích lớn nhất đến từ việc AI làm việc cùng con người và giúp họ làm việc hiệu quả hơn”.

AI thay đổi công việc như thế nào?

AI đã và đang được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực từ sản xuất, y tế, đến dịch vụ và giáo dục. Nhiều công việc lặp đi lặp lại hoặc dựa trên quy trình cố định có thể được AI xử lý nhanh chóng. Ví dụ, trong nhà máy, robot tự động có thể đảm nhận các nhiệm vụ lắp ráp hoặc kiểm tra chất lượng cơ bản; trong văn phòng, các phần mềm AI có thể nhập dữ liệu, phân tích mẫu, và tự động sinh báo cáo.

Tuy vậy, một nghiên cứu của MIT chỉ ra rằng ngay cả với những công việc liên quan đến xử lý hình ảnh (computer vision) vốn được cho là dễ bị thay thế, “đa số công việc trước đây được xem là có nguy cơ bị AI thay thế không mang lại lợi ích kinh tế khi tự động hóa hiện nay”. Nói cách khác, trong nhiều trường hợp con người vẫn là giải pháp hiệu quả và tiết kiệm nhất ở thời điểm này.

Đặc biệt, AI có thể thay thế các nhiệm vụ cụ thể (cắt dữ liệu, nhận diện mẫu) nhưng chưa thể thay thế hoàn toàn con người tham gia vào quy trình tổng thể.

Các công việc có thể bị ảnh hưởng nhiều nhất thường là những nghề thiên về tính toán và lặp lại. Ví dụ:

• Lĩnh vực sản xuất và kiểm tra tự động (Robot đã thay thế nhiều công việc thủ công trong nhà máy).
• Dịch vụ hành chính – văn phòng (nhập liệu, kế toán cơ bản, điều hành lịch làm việc).
• Dịch vụ khách hàng cơ bản (chatbot hỗ trợ trả lời câu hỏi thông thường).
• Phân tích dữ liệu – báo cáo tài chính cơ bản (AI có thể tổng hợp, lọc và trình bày dữ liệu nhanh chóng).
• Sáng tạo nội dung sơ khởi (viết tự động các bản tin đơn giản, biên tập video/giao diện mẫu).

Tuy nhiên, ngay cả trong các ngành kể trên, con người vẫn đóng vai trò thiết yếu để giám sát, đánh giá và xử lý những tình huống phức tạp vượt ra ngoài thuật toán.

Những kỹ năng của con người AI khó thay thế

Mặc dù AI ngày càng mạnh, nó vẫn còn nhiều hạn chế so với con người. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng trí tuệ nhân tạo hiện chưa có khả năng cảm nhận hay hiểu biết như con người. Workday (2025) khảo sát hàng nghìn người lao động cho thấy 93% người dùng AI cho rằng, công nghệ này giúp họ “giải phóng sức người” để tập trung vào những nhiệm vụ mang tính chiến lược và tư duy cao hơn.

Với AI đảm nhiệm các công việc lặp lại, con người có thể dành thời gian cho việc lập kế hoạch, sáng tạo và giải quyết vấn đề phức tạp – những lĩnh vực mà AI vẫn chưa vượt qua được.

Nghiên cứu của Cambridge Judge Business School mới đây cũng cho thấy khi được tối ưu, các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT có thể đạt mức sáng tạo tương đương 8–10 người nếu được yêu cầu trả lời nhiều lần cho cùng một vấn đề.

Điều này cho thấy AI có thể “cạnh tranh” với một nhóm nhỏ con người trong các nhiệm vụ sáng tạo cụ thể, nhưng không có nghĩa AI có thể thay thế toàn bộ khả năng sáng tạo đặc thù của mỗi cá nhân.

Quan trọng hơn, AI khó có thể thay thế những kỹ năng riêng có của con người, như:

• Đồng cảm và giao tiếp: khả năng cảm nhận, thấu hiểu cảm xúc và xây dựng quan hệ. Workday ghi nhận các kỹ năng như ra quyết định đạo đức, đồng cảm, và giải quyết xung đột – vốn gắn liền với yếu tố con người – được xem là “rất quan trọng và khó bị thay thế” trong kinh tế số.
• Sáng tạo và tư duy phản biện: AI có thể gợi ý ý tưởng, vẽ tranh hay soạn thảo văn bản ban đầu, nhưng con người vẫn cần khéo léo lựa chọn, tinh chỉnh để tạo ra giá trị mới hoàn toàn.
• Lãnh đạo và quản lý: AI thiếu khả năng tự chủ hoàn toàn, không thể đảm nhận vai trò đưa ra quyết định cuối cùng hay truyền cảm hứng cho đội nhóm như con người. Hơn nữa, nhiều công việc đòi hỏi sự linh hoạt, thích nghi với bối cảnh thay đổi (như giáo dục, chăm sóc sức khỏe), phụ thuộc nhiều vào kỹ năng xã hội vốn chưa thể thay thế bằng AI.

Thậm chí các lãnh đạo công nghệ cũng nhấn mạnh điểm này: đại diện của Canva khẳng định AI “sẽ không thay thế những yếu tố cốt lõi của con người, như sự đồng cảm, giao tiếp và xây dựng quan hệ”.

Vai trò của con người trong thời đại AI

Tóm lại, AI sẽ không “thay thế con người” một cách toàn diện. Thay vào đó, AI đang thay đổi cách thức con người làm việc. Nhiều báo cáo cho thấy AI giúp tăng đáng kể năng suất lao động mà không giảm việc làm.

Chẳng hạn, theo PwC (2025), các công ty sử dụng AI để tăng năng suất đã ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu bình quân trên mỗi nhân viên gấp ba lần so với trước kia. Trái ngược với lo ngại thua thiệt về công việc, PwC nhận định: “Ngược với những lo sợ về mất việc, số lượng việc làm – và cả tiền lương – đang tăng trong hầu hết các nghề tiếp xúc với AI, kể cả những công việc có mức tự động hóa cao nhất”.

Không ít doanh nghiệp lớn cũng đã chứng minh điều này. Ví dụ, tháng 12/2024, Salesforce tuyên bố sẽ không tuyển thêm kỹ sư phần mềm trong năm 2025 do năng suất lao động tăng đáng kể nhờ AI; công ty cho biết đã phát triển một “AI Agent” hoàn toàn tự động, có thể liên kết dữ liệu doanh nghiệp và thực hiện các tác vụ trong bán hàng, chăm sóc khách hàng, tiếp thị và thương mại.

Hay như CEO OpenAI Sam Altman dự đoán, ngay năm 2025 chúng ta có thể chứng kiến các “AI Agent” tham gia lực lượng lao động như những nhân viên ảo và thay đổi năng suất các công ty một cách đáng kể. Những minh chứng này cho thấy doanh nghiệp đang tận dụng AI để thúc đẩy năng suất và sáng tạo chứ không hẳn chỉ là cắt giảm nhân công.

>>> Bạn có muốn biết: AI hoạt động như thế nào? 

Những phân tích và nghiên cứu công bố gần đây đồng nhất rằng AI sẽ làm thay đổi công việc nhưng không thể hoàn toàn thay thế con người. Trong thời đại AI, thách thức đặt ra cho mỗi cá nhân là học cách hợp tác với công nghệ này.

Nhiều chuyên gia lưu ý rằng người lao động nên coi AI như một công cụ hỗ trợ – “con người biết sử dụng AI sẽ thay thế con người không biết sử dụng AI” – hơn là một mối đe dọa. Để thích nghi, chúng ta cần nâng cao các kỹ năng đặc trưng của con người (đồng cảm, sáng tạo, quản lý) và học cách tận dụng AI hiệu quả.

Cuối cùng, câu trả lời cho câu hỏi “AI có thay thế con người không?” không phải là “có” hay “không” tuyệt đối. AI sẽ thay thế một số nhiệm vụ nhất định và biến đổi cách chúng ta làm việc, nhưng con người sẽ vẫn giữ vị trí chủ đạo nhờ những phẩm chất mà máy móc không có được.

Thay vì lo sợ, chúng ta nên chuẩn bị kiến thức và kỹ năng để làm chủ AI, biến nó thành trợ thủ đắc lực nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng công việc trong tương lai.