Kunstmatige intelligentie (AI) is tegenwoordig een populaire technologische trend en is aanwezig in veel levensgebieden, van zaken, onderwijs tot gezondheidszorg. Dus, wat is kunstmatige intelligentie en welke typen AI zijn er? Het begrijpen van de meest voorkomende soorten kunstmatige intelligentie helpt ons om te begrijpen hoe AI werkt en hoe het effectief in de praktijk kan worden toegepast.
Kunstmatige intelligentie (AI) is een technologie die machines (vooral computers) in staat stelt om te “leren” en “denken” zoals mensen. In plaats van computers te programmeren met vaste instructies, gebruikt AI machine learning-algoritmen om zelfstandig te leren van data en de menselijke intelligentie na te bootsen.
Dankzij dit kunnen computers taken uitvoeren die denkwerk vereisen, zoals probleemanalyses, taalbegrip, spraak- en beeldherkenning, en het nemen van slimme beslissingen.
Om AI beter te begrijpen, wordt kunstmatige intelligentie meestal op twee hoofdmanieren ingedeeld: (1) indeling op basis van het ontwikkelingsniveau van de intelligentie (de mate van slimheid of capaciteit van AI vergeleken met mensen) en (2) indeling op basis van functie en mate van gelijkenis met mensen (de manier waarop AI werkt en zich gedraagt vergeleken met menselijke intelligentie). Laten we samen met INVIAI de details van elk type AI volgens deze twee indelingen hieronder bekijken!
Indeling van AI op basis van ontwikkelingsniveau (ANI, AGI, ASI)
De eerste indeling verdeelt AI in 3 hoofdtypen op basis van het intelligentieniveau en het bereik van de mogelijkheden van het AI-systeem. Deze drie typen zijn respectievelijk zwakke AI (Artificial Narrow Intelligence - ANI), sterke AI (Artificial General Intelligence - AGI) en superintelligente AI (Artificial Super Intelligence - ASI).
Hiervan is zwakke AI (of smalle AI) het enige type dat momenteel in de praktijk bestaat, terwijl sterke AI en superintelligente AI nog in onderzoeks- of hypothetische fase zijn. Laten we de kenmerken van elk type bekijken:
Smalle kunstmatige intelligentie (zwakke AI – Artificial Narrow Intelligence)
Zwakke AI (Narrow AI) zijn AI-systemen die ontworpen zijn om een specifieke taak of een beperkt aantal taken uit te voeren. Belangrijk is dat dit type AI alleen binnen een beperkt domein slim is waarvoor het geprogrammeerd is, en niet in staat is om buiten dat domein zelfstandig te leren of te begrijpen. De meeste AI-toepassingen van vandaag vallen onder smalle AI, en dit is in feite het enige type AI dat breed wordt toegepast.
Een typisch voorbeeld van smalle AI zijn virtuele assistenten zoals Siri, Alexa, Google Assistant – zij kunnen spraakopdrachten herkennen om een wekker te zetten, informatie op te zoeken, berichten te versturen... maar kunnen geen taken uitvoeren buiten hun geprogrammeerde functies. Daarnaast is zwakke AI aanwezig in veel andere bekende toepassingen, waaronder:
- Aanbevelingssystemen op platforms zoals Netflix, Spotify (die films en muziek voorstellen op basis van gebruikersvoorkeuren).
- Automatische chatbots die klantenservice ondersteunen en gesprekken simuleren om basisvragen via tekst of spraak te beantwoorden.
- Zelfrijdende auto's (zoals Tesla) en industriële robots – zij gebruiken AI om autonoom te opereren, hoewel binnen vooraf bepaalde scenario’s.
- Beeld-, gezichts- en spraakherkenning – bijvoorbeeld gezichtsherkenning om telefoons te ontgrendelen of spraakvertaling (Google Translate).
Deze toepassingen tonen aan dat smalle AI overal in het dagelijks leven voorkomt en vaak beter presteert dan mensen in specifieke taken (bijvoorbeeld AI kan grote hoeveelheden data sneller analyseren dan mensen). Toch heeft smalle AI geen algemene “intelligentie”; het kan niet zelfstandig bewustzijn of kennis buiten zijn specialisatie ontwikkelen.
Algemene kunstmatige intelligentie (sterke AI – Artificial General Intelligence)
Sterke AI (General AI) is het concept van kunstmatige intelligentie met menselijke capaciteiten op alle intellectuele gebieden. Dit betekent dat een sterk AI-systeem zelfstandig kan begrijpen, leren en alle intellectuele taken kan uitvoeren die mensen kunnen, met het vermogen tot zelfstandig denken, creativiteit en flexibele aanpassing aan volledig nieuwe situaties.
Dit is het ultieme doel waar AI-onderzoekers naar streven – het creëren van een machine-intelligentie met bewustzijn en algemene intelligentie vergelijkbaar met het menselijk brein.
Echter, sterke AI bestaat momenteel alleen theoretisch. Er is nog geen enkel AI-systeem dat het niveau van echte AGI heeft bereikt. De ontwikkeling van sterke AI vereist doorbraken in wetenschappelijk onderzoek, vooral in het nabootsen van menselijke denk- en leerprocessen. Met andere woorden, we weten nog niet precies hoe we machines kunnen leren zelfbewustzijn en flexibele intelligentie te ontwikkelen zoals mensen.
Sommige moderne AI-modellen (zoals grote taalmodellen als GPT) tonen vage aanwijzingen van algemene intelligentie, maar zijn in wezen nog steeds smalle AI die getraind zijn voor één taak (bijvoorbeeld tekstbegrip en -generatie), en geen echte sterke AI.
Superintelligente kunstmatige intelligentie (super AI – Artificial Super Intelligence)
Super AI (Superintelligente AI) is het concept van een kunstmatige intelligentie die de menselijke capaciteiten op alle gebieden ver overstijgt. Een super AI-systeem kan niet alleen alles wat mensen kunnen, maar doet dit ook veel beter – sneller, slimmer en nauwkeuriger dan mensen in alle domeinen.
Super AI kan zelfstandig leren, zichzelf verbeteren en zelfs beslissingen en oplossingen bedenken die mensen nooit hadden bedacht. Dit wordt gezien als de hoogste ontwikkelingsfase van AI, waarbij machines superieure intelligentie bereiken.
Momenteel bestaat super AI alleen in theorie en hypothetische scenario’s – er is nog geen dergelijk systeem ontwikkeld.
Veel experts denken dat het bereiken van super AI nog ver weg is of zelfs onzeker. Tegelijkertijd roept het vooruitzicht van superintelligente AI ook veel zorgen op: als machines ooit slimmer worden dan mensen, zullen ze dan de controle overnemen of risico’s vormen voor de mensheid? Ethische en veiligheidsvraagstukken rond superintelligente AI zijn momenteel een hot topic.
Desondanks blijven wetenschappers dit doel nastreven, omdat ze geloven dat super AI, mits goed gecontroleerd, kan helpen bij het oplossen van de meest complexe problemen van de mensheid in de toekomst.
(Samengevat, op basis van ontwikkelingsniveau hebben we momenteel alleen zwakke (smalle) AI – gespecialiseerde AI-systemen voor specifieke taken. Sterke AI wordt nog onderzocht en super AI is toekomstmuziek. Vervolgens bekijken we AI-indelingen op basis van gedrag en mate van “intelligentie” in de werking.)
Indeling van AI op basis van functie (Reactive, Limited Memory, Theory of Mind, Self-Aware)
De tweede indeling richt zich op de manier waarop AI werkt en de mate van “begrip” vergeleken met mensen. Volgens deze indeling wordt AI verdeeld in 4 typen van laag naar hoog: reactieve machines (Reactive Machines), AI met beperkt geheugen (Limited Memory), theorie van geest AI (Theory of Mind) en zelfbewuste AI (Self-Aware).
Elk type vertegenwoordigt een evolutieniveau in hoe AI menselijke cognitieve en sociale interactie nabootst. Hieronder de details per type:
Reactieve AI-technologie (Reactive Machine)
Dit is het meest eenvoudige niveau van kunstmatige intelligentie. Reactieve AI zijn systemen die alleen kunnen reageren op de huidige situatie op basis van hun programmering, zonder het vermogen om ervaringen uit het verleden te “onthouden”. Met andere woorden, ze hebben geen geheugen en kunnen ook geen ervaringen gebruiken om toekomstige beslissingen te beïnvloeden.
Een klassiek voorbeeld van reactieve AI zijn schaakprogramma’s. Computers zoals Deep Blue kunnen de huidige bordpositie analyseren en de beste zet kiezen op basis van algoritmen, maar ze “onthouden” geen eerdere partijen of leren niet van ervaring; elke partij begint voor hen als een nieuwe machine-reflex.
Toch kan reactieve AI zeer goed presteren in zijn taak – zo hebben computers al wereldkampioenen schaken verslagen, wat hun superieure rekenkracht binnen een beperkt domein aantoont.
Kenmerkend voor reactieve AI is snelle reactietijd en voorspelbaar gedrag. Het grootste nadeel is echter het ontbreken van leervermogen: als de omgeving of regels veranderen ten opzichte van de oorspronkelijke programmering, kan het systeem zich niet aanpassen.
Tegenwoordig wordt reactieve AI nog veel gebruikt in automatische systemen die onmiddellijke en eenvoudige reacties vereisen, zoals automatische controllers in industriële machines die werken volgens vaste condities.
AI met beperkt geheugen (Limited Memory)
AI met beperkt geheugen is het volgende niveau, waarbij AI-systemen een beperkte hoeveelheid historische informatie kunnen opslaan en gebruiken om beslissingen te nemen. In tegenstelling tot puur reactieve AI kan dit type AI leren van historische data (zij het beperkt) om toekomstige reacties te verbeteren.
De meeste moderne machine learning-modellen vallen in deze categorie, omdat ze getraind zijn op bestaande datasets en geleerde ervaringen gebruiken om voorspellingen te doen.
Een typisch voorbeeld van AI met beperkt geheugen is zelfrijdende autotechnologie. Zelfrijdende auto's verzamelen data van sensoren (camera’s, radar, etc.) over de omgeving en onthouden tijdelijk belangrijke informatie (zoals de positie van andere voertuigen en obstakels) om veilig te kunnen versnellen, remmen en sturen.
Hoewel de auto niet alles onthoudt wat het ooit heeft gezien, werkt het continu met nieuwe informatie en gebruikt het kortetermijngeheugen om situaties te verwerken – dit is kenmerkend voor AI met beperkt geheugen.
Veel huidige smalle AI-toepassingen behoren ook tot deze categorie. Bijvoorbeeld, gezichtsherkenningssystemen leren van grote hoeveelheden voorbeeldafbeeldingen (trainingsgeheugen) en onthouden vervolgens de belangrijkste gezichtskenmerken in nieuwe beelden om te bepalen of ze overeenkomen met personen in de database.
Virtuele assistenten en slimme chatbots zijn ook gebaseerd op getrainde modellen en kunnen korte gesprekscontext onthouden (zoals uw vorige vraag) om natuurlijker te antwoorden. Over het algemeen maakt AI met beperkt geheugen het grootste deel uit van de huidige AI-systemen en biedt het betere prestaties dan reactieve AI doordat het historische data benut, maar het heeft nog geen volledig zelfbewustzijn.
Theorie van geest (Theory of Mind)
“Theory of Mind” in AI is geen specifieke technologie, maar een concept dat verwijst naar het niveau van AI dat mensen op een dieper niveau kan begrijpen. De term is ontleend aan de psychologie, waar het verwijst naar het vermogen te begrijpen dat anderen gevoelens, gedachten, overtuigingen en intenties hebben. AI die het niveau van Theory of Mind bereikt, kan de mentale toestand van mensen of andere entiteiten herkennen en inschatten tijdens interacties.
Stel u een robot voor die kan zien of u blij of verdrietig bent aan de hand van uw gezichtsuitdrukking en stem, en vervolgens zijn gedrag daarop aanpast – dat is het doel van AI met Theory of Mind. Op dit niveau verwerkt AI niet alleen data mechanisch, maar moet het ook begrijpen wat emoties en motivaties van de gesprekspartner zijn. Dit stelt AI in staat om sociaal te communiceren op een natuurlijke manier en virtuele assistenten of robots te creëren die empathisch reageren zoals echte mensen.
Momenteel is AI met Theory of Mind nog in onderzoeksfase. Sommige AI-systemen integreren al emotieherkenning (bijvoorbeeld het herkennen van boze toon of verdrietige gezichten), maar het bereiken van volledige Theory of Mind is nog ver weg. Dit is een noodzakelijke stap richting sterke AI, omdat machines om mensachtige intelligentie te bereiken ook mensen moeten kunnen begrijpen.
AI-onderzoekers experimenteren met het leren van machines om niet-gegevensgebonden factoren zoals emoties en cultuur te begrijpen – een grote uitdaging in dit vakgebied.
Zelfbewuste AI (Self-Aware AI)
Dit is het hoogste niveau en ook het grootste streven binnen AI: het creëren van machines die bewust zijn van zichzelf. Zelfbewuste AI betekent dat het AI-systeem niet alleen de wereld om zich heen begrijpt, maar ook weet wie het zelf is, met zelfbewustzijn en het vermogen om zijn eigen toestand te voelen, net zoals mensen bewust zijn van zichzelf.
Momenteel bestaat zelfbewuste AI helemaal niet; het is slechts een hypothetisch idee. Om machines op dit niveau te brengen, zou men niet alleen intelligentie moeten kopiëren, maar ook de ziel van de mens – iets wat we zelf nog niet volledig begrijpen. Mocht zelfbewuste AI ooit werkelijkheid worden, dan zou dat een grote doorbraak zijn voor de mensheid, maar ook gepaard gaan met talloze ethische vraagstukken.
Bijvoorbeeld, zou een zelfbewuste AI als een “levend wezen” met rechten worden beschouwd? Als het emoties heeft, hebben wij dan een morele verantwoordelijkheid jegens die AI zoals bij mensen? En belangrijker nog, wat gebeurt er als AI zelfbewustzijn ontwikkelt dat superieur is aan dat van mensen – zal het dan nog gehoorzamen aan opdrachten, of zijn eigen doelen bepalen?
Deze vragen zijn nog onbeantwoord. Daarom komt zelfbewuste AI tot nu toe alleen voor in sciencefictionboeken en films.
Toch helpt onderzoek naar dit niveau ons om dieper inzicht te krijgen in de aard van bewustzijn en intelligentie, waardoor we slimmere AI-systemen op lagere niveaus kunnen ontwikkelen. De toekomst van zelfbewuste AI ligt waarschijnlijk nog ver weg, maar het is het ultieme doel in de ontwikkeling van AI door de mensheid.
Het is duidelijk dat de meest voorkomende soorten kunstmatige intelligentie vandaag de dag vooral smalle (zwakke) AI zijn – intelligente systemen die gespecialiseerd zijn in het oplossen van één taak of een groep specifieke taken. Virtuele assistenten, chatbots, zelfrijdende auto's, aanbevelingssystemen, spraakherkenning... rondom ons zijn allemaal resultaten van smalle AI die tot een hoog niveau is ontwikkeld.
Daarentegen bevinden sterke AI en hogere niveaus zoals Theory of Mind AI en zelfbewuste AI zich nog in de toekomst en vereisen ze vele jaren (soms decennia) van onderzoek. Ondanks de uitdagingen belooft de voortdurende vooruitgang in AI nieuwe mogelijkheden voor wetenschap en het menselijk leven te openen.
Het begrijpen van de verschillende typen AI helpt ons om te zien waar deze technologie nu staat en hoe ver het zich kan ontwikkelen, zodat we AI op een effectieve en veilige manier kunnen toepassen in ons leven en werk.
Samenvattend, kunstmatige intelligentie maakt enorme sprongen en raakt steeds meer verweven met de mens. Het indelen van AI in verschillende niveaus en typen helpt ons de essentie van elke technologie te begrijpen, de voordelen optimaal te benutten en ons voor te bereiden op de toekomst wanneer geavanceerdere AI-vormen ontstaan.
Met de snelle ontwikkeling van computerwetenschap is het goed mogelijk dat we in de nabije toekomst sterke AI of zelfs superintelligente AI zullen zien – iets wat nu nog slechts in de verbeelding bestaat. Zeker is dat AI een sleutelgebied blijft dat de toekomst van onze samenleving zal vormgeven, en het is daarom essentieel om het nu al goed te begrijpen.
